تبادل
لینک هوشمند
معنای اصطلاحی تفسیر
برای تفسیر بعضی از مفسران تعریف اصطلاحی بیان نکرده اند، اما عده ای از مفسران برای تفسیر در مقدمه تفاسیر خود تعاریفی را بیان کرده اند. این تعارف را می توان به دو دسته تقسیم کرد، یک دسته از تعاریف تفسیر را به عنوان کاری که مفسر در مورد کشف معنا و مدلول آیات کریمه انجام می دهد و دسته دیگر تفسیر را به عنوان یک علم تعریف کرده اند.
دسته اول تعاریف که تفسیر را به عنوان کاری که مفسر در مورد کشف معنا و مدلول آیات کریمه بیان کردند. در این جا فقط تعاریف ذکر می شود، برای اطلاع بیشتر به کتاب روش شناسی تفسیر قرآن تالیف آقای محمود رجبی مراجعه شود.
1. امین الاسلام طبرسی: تفسیر، کشف مراد از لفظ مشکل است.
2. راغب اصفهانی: تفسیر در عرف دانشمندان، کشف معانی قرآن و بیان مراد است، اعم از این که به حسب مشکل بودن لفظ و غیر آن و به حسب معنای ظاهر و غیر آن باشد.
3. کلبی: معنای تفسیر، شرح قرآن و بیان معنای آن و آشکار کردن چیزی است که با تصریح و اشاره و نجوایش آن را اقتضا می کند.
4. جرجانی: تفسیر در شرع، توضیح معنای آیه و شان قصه آن و سببی است که آیه در آن شرایط نازل شده، با لفظی که با دلالت آشکار بر آن دلالت نماید.
5. آقا بزرگ تهرانی: تفسیر، بیان ظواهر آیات قرآن بر اساس قواعد و لغت عرب است.
6. علامه طباطبایی: تفسیر، بیان معانی آیات قرآنی و کشف مدالیل آن ها است.
7. آیه الله خویی: تفسیر آشکار کردن مراد خدای تعالی از کتاب عزیز اوست.
دسته دوم از مفسران و دانشمندان علوم قرآنی در تعاریف خود از تفسیر آن را علم معرفی می کنند که از آن جمله تعاریف می توان موارد یز را نام برد.
1. فخررازی: تفسیر، دانشی است که پیام خدا را از قرآن و آیات آن روشن می سازد.
2. تفتازانی: تفسیر، دانشی است که از واژه های قرآن و دگرگونی آن ها و از دلالت آن ها بر منظور و مفهوم مورد نظر فرو فرستنده قرآن بحث می کند.
3. ابوحیان: تفسیر: علمی است که از چگونگی خواندن واژه ها و کلمات قرآن، پی بردن به سوال ها م مقررات و احکام و حالات گوناگون این واژه ها - چه به تنهایی به کار روند یا جمله باشند - بحث می کند.
4. زرکشی: تفسیر علمی است که به یاری آن، کتابی که بر قلب پاک محمد(ص) فرود آمده است، شناخته می شود، و با شناخت اسباب فرود آیات، ناسخ و منسوخ آشکار می شود و با آگاهی از قواعد صرف و نحو و چگونگی قرائت آن، می توان معانی و پیام و احکام و مقررات آن را شناخت و دریافت داشت.
5. ابوالفتوح رازی: تفسیر، علم سبب نزول آیه باشد و علم به مراد خدای متعال از آن لفظ.
دانشمندان علوم قرآنی بر مفسر لازم می داننکه علومی بداند تا بتواند، به خوبی به نتیجه برسد که در بیان علم تفسیر چنین بین شده است:
علم تفسیر: دانشی است که بدان نزول آیات (قرآن ) و شؤن و قصه های آن و اسباب نازل شونده ٔ آیات در آنها شناخته شود و آنگاه دانستن ترتیب مکی بودن و مدنی بودن و محکم و متشابه و ناسخ و منسوخ و خاص وعام و مطلق و مقید و مجمل و مفصل و حلال و حرام و وعد و وعید و امر و نهی و جز اینها. و ابوحیان گوید: تفسیر دانشی است که در آن از کیفیت تلفظ و نطق الفاظ قرآن و مدلولهای آنها و احکام افرادی و ترکیبی آن و معنی هایی که حالت ترکیب و تتمات آن بر آنها حمل میشود. عالمان درباره ٔ روا بودن تفسیر کردن قرآن اختلاف نظر دارند گروهی گویند روا نیست هیچکس به تفسیر هیچیک از مطالب قرآن دست یازد هرچند عالم و ادیب متبحر درمعرفت ادله و فقه و نحو اخبار و آثار باشد. و در این باره بجز آنچه به روایت از پیامبر (ص ) منتهی شود او را راه دیگری نیست و برخی برآنند تفسیر کردن قرآن برای کسی که در دانشهای مورد نیاز مفسر جامع باشد رواست و علوم مزبور 15 دانش است : لغت . نحو. تصریف . اشتقاق . معانی . بیان . بدیع. علم قراآت (تجوید). اصول دین یا کلام . اصول فقه . اسباب نزول و قصص . ناسخ و منسوخ . فقه . احادیث مبین تفسیر. مبهم و مجمل . دانش موهبت .(از کشاف اصطلاحات الفنون به اختصار). و رجوع به همان متن شود. و صاحب کشف الظنون آرد: دانشی است که در آن از معنی نظم قرآن برحسب طاقت بشری و برحسب اقتضای قواعد و مبادی عربی و اصول کلام و اصول فقه و جدل و دیگر علوم بسیار گفتگو میشود. و غرض از آن معرفت معانی نظم است و فایده ٔ آن حصول قدرت بر استنباط احکام شرعی بر وجه صحت است و موضوع آن کلام خدای سبحانه و تعالی که منبع هر حکمت و معدن هر فضیلت است و غایت آن توسل به فهم معانی قرآن و استنباط حکمت های آن است برای فائز شدن به سعادت دنیوی و اخروی . (از کشف الظنون )
مفسران و کتب تفسیر قرآن
اولین مفسر قرآن پیامبر اسلام حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) بودند و پس از ایشان بزرگترین قرآن شناس جامعه اسلامی حضرت علی ابن ابی طالب (علیه السلام) است.بعد از آن حضرت شاگرد ایشان ابن عباس می باشد و پس از ابن عباس مفسر دیگر قرآن مجاهد است که بنا به روایتی او را شاگرد حضرت علی (علیه السلام) می دانند.
از قدیمی ترین تفسیر جهان اسلام می توان تفسیر طبری که به جامع البیان معروف است را نام برد، که این تفسیر قدیمی ترین تفسیر ماثور جهان اسلام شمرده می شود. از قدیمی ترین تفسیر های شیعه یکی تفسیر علی بن ابراهیم قمی و دیگری تفسیر فرات کوفی می باشد. قدیمی ترین تفسیر فارسی شیعه امامیه، تفسیر ابوالفتوح رازی که رَوض الجِنان و رَوح الجَنان نام دارد.قدیمی ترین تفسیر عرفانی فارسی تفسیر کشف الاسرار و عده الابرار اثر رشید الدین میبدی است. مهم ترین تفسیر بر وفق مذهب اعتزال تفسیر کشاف زمخشری است و مهمترین تفسیر بر وفق مذهب اشعری تفسیر کبیر فخر رازی می باشد. مهم ترین تفسیر شیعه در قرن چهار دهم هجری تفسیر المیزان اثر علامه طباطبایی است. جدیدترین و مهم ترین تفسیر اهل سنت التفسیر المنیر وهبه زحیلی می باشد.
